Το κινητό τηλέφωνο είναι αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς μας καλύπτοντας επιθυμίες και ανάγκες επικοινωνίας, εργασίας , χαλάρωσης και διασκέδασης: περνάμε αρκετό από το χρόνο μας στα κοινωνικά μέσα, στέλνουμε mails, αναζητούμε πληροφορίες και απαντήσεις σε ερωτήματα, βλέπουμε βιντεάκια, παίζουμε παιχνίδια. Το «έξυπνο» τηλέφωνο έχει κάνει ομολογουμένως τη ζωή μας ευκολότερη κάνοντας πιο προσβάσιμες τις πληροφορίες . Τι συμβαίνει όμως όταν γίνεται όλη η ζωή μας;
Παρακάτω παρατίθενται δεδομένα ερευνητικών μελετών που αναδεικνύουν τις αρνητικές συνέπειες της υπερβολικής χρήσης του κινητού στην σωματική και ψυχική υγεία και που σε χρόνια βάση ενέχει τον κίνδυνο εθισμού.
- Τα ερευνητικά δεδομένα στα παιδιά προειδοποιούν ότι η υπερβολική χρήση κινητού και iPadμε σκοπό να τα διασκεδάσει ή να τα ηρεμήσει , μπορεί να έχει καταστροφικό αποτέλεσμα στην κοινωνική και συναισθηματική τους ανάπτυξη . Συγκεκριμένα, τα ερωτήματα που προβληματίζουν είναι κατά πόσο η χρήση επηρεάζει την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων, όπως η επίλυση προβλημάτων που αποκτιέται από το μη- δομημένο παιχνίδι με τα άλλα παιδιά, την ανάπτυξη εσωτερικών μηχανισμών αυτό-ρύθμισης του συναισθήματος, όσο και την εξέλιξη των οπτικο-κινητικών και αισθησιο-κινητικών δεξιοτήτων (1).
- Τα αποτελέσματα των μελετών σε εφήβους και φοιτητές αναδεικνύουν την άμεση ή/και έμμεση σχέση της υπερβολικής χρόνιας χρήσης/κατάχρησης του κινητού με τα προβλήματα ψυχικής και σωματικής υγείας. Αναφέρονται κυριότερα αϋπνία/φτωχή ποιότητα ύπνου- λόγω της χρήσης του κινητού κατά τη διάρκεια της νύχτας με συνακόλουθα κακή σωματική υγεία, χαμηλές ακαδημαϊκές επιδόσεις , ψυχικές εκδηλώσεις θυμού, στρες, άγχους και κατάθλιψης , καθώς και αυξημένος κίνδυνος ατυχήματος (2,3,4 ).
- Σε ψυχοκοινωνικό επίπεδο, ατονούν οι κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες: καταναλώνοντας περισσότερο χρόνο στην οθόνη ενός κινητού και λιγότερο στις πρόσωπο-με –πρόσωπο αλληλεπιδράσεις δυσκολεύεται η ανάπτυξη και η καλλιέργεια στενών διαπροσωπικών επαφών που είναι πολύ σημαντικές για την ψυχική μας υγεία. Επιπλέον, καθώς συνηθίζουμε στην ευκολία και στην ταχύτητα της πληροφορίας και της διασκέδασης, γινόμαστε λιγότερο υπομονετικοί στη δια ζώσης επικοινωνία με τους άλλους (5).
- Σε γνωστικό επίπεδο , ατονεί η μνημονική ικανότητα, όσο και η ικανότητα βαθιάς σκέψης και ανάλυσης («πνευματική τεμπελιά»): Δεν χρειάζεται πια να απομνημονεύουμε αριθμούς τηλεφώνου, να θυμόμαστε ραντεβού, επαγγελματικές συναντήσεις, να ψάχνουμε σε βιβλία πληροφορίες και απαντήσεις σε ερωτήματα, ή να χρησιμοποιούμε χάρτη. Η ευκολία με την οποία έχουμε πρόσβαση σε πληροφορίες μας καθιστούν παθητικούς δέκτες , μειώνοντας την ικανότητα συγκράτησης , όσο και της γνωστικής επεξεργασίας αυτών των πληροφοριών (1,5).
Κατανοώντας τους μηχανισμούς δράσης
Η χρήση κινητού ή τάμπλετ κατά τη διάρκεια της νύχτας μπορεί να επηρεάσει τον ύπνο, όχι επειδή , όπως νομίζουμε παραμένουμε ξύπνιοι για να δούμε τα μηνύματα και τα νέα στο facebook ή να παρακολουθήσουμε videos. Είναι το είδος του φωτός που εκπέμπεται από την οθόνη των συσκευών που μπορεί να διαταράξει τον ύπνο : ο τύπος του μπλε φωτός που εκπέμπεται διεγείρει τα φωτο ευαίσθητα κύτταρα στο πίσω μέρος του ματιού τα οποία στέλνουν σήματα στο «ρολόι» του εγκεφάλου ρυθμίζοντας τους κιρκάδιους ρυθμούς του σώματος.
Συνήθως το μπλε φως φτάνει στο υψηλότερο σημείο του πρωί, δίνοντας σήμα στο σώμα να ξυπνήσει για την ημέρα. Το κόκκινο φως αυξάνεται το βράδυ, δίνοντας σήμα να χαλαρώσουμε και να πάμε για ύπνο. Διακόπτοντας αυτόν τον φυσικό κύκλο με το μπλε φως των συσκευών, οι κανονικοί ρυθμοί ύπνου-αφύπνισης χάνονται (1)
Σε ψυχολογικό επίπεδο , η δυσκολία που παρουσιάζεται συχνά να «ξεκολλήσουμε» από το κινητό σχετίζεται με το κύκλωμα ανταμοιβής του εγκεφάλου που ενισχύει την επανάληψη συμπεριφορών με ευεργετικές επιδράσεις. Στην πραγματικότητα το smartphone «παίζει» με την ντοπαμίνη μας παρέχοντας θετικά κοινωνικά ερεθίσματα– πρόσωπα που γελούν, θετική αναγνώριση από τους συνομηλίκους μας, μηνύματα από αγαπημένα μας πρόσωπα, ‘likes” στο instagram- που ενεργοποιούν την απελευθέρωσή της ενισχύοντας τη συμπεριφορά που προηγήθηκε.
Πολλές εφαρμογές χρησιμοποιούν ένα σχέδιο ανταμοιβής ώστε να μονοπωλούν το χρόνο μας. Ο αλγόριθμος των ειδοποιήσεων του «instagram” μερικές φορές συγκρατεί τα likes των φωτογραφιών για να τα στείλει όλα μαζί. Έτσι, όταν αναρτήσετε μια φωτογραφία, θα απογοητευτείτε που υπάρχουν τόσο λίγες αντιδράσεις για να χαρείτε μετά περισσότερο όταν σας έρθουν τα “likes”. Αυτή η χρήση του προγράμματος μεταβλητής ανταμοιβής χρησιμοποιεί την επιθυμία μας μέσω της ντοπαμίνης για κοινωνική αποδοχή και αξιοποιεί την ισορροπία αρνητικών και θετικών ανατροφοδοτήσεων μέχρι να γίνουμε συχνοί χρήστες (3). Προγραμματιστές και σχεδιαστές εργάζονται ακριβώς για αυτό. Δεν είναι τυχαίο πως το κουμπί "pull to refresh" έχει εμπνευστεί από τους «κουλοχέρηδες» των καζίνων (4).
Αν η δυνατότητα ενός υπερ-κοινωνικού περιβάλλοντος στην τσέπη μας κάθε στιγμή της ζωής μας είναι από μόνη της δελεαστική , προσθέστε τη χρήση χρωμάτων, ήχων, δονήσεων και η προσοχή μας παραμένει «δεσμευμένη» , όπως και ο χρόνος μας (3,4).
Υπάρχει μια λεπτή γραμμή ανάμεσα στην υγιή και καταναγκαστική χρήση του κινητού τηλεφώνου. Η υπερβολική εξάρτηση μπορεί να οδηγήσει σε εθισμό.
Αναθεωρώντας τις συνήθειές μας
Οι ερευνητές προτείνουν ότι η λογική χρήση της τεχνολογίας είναι το καλύτερο εργαλείο που διαθέτουμε:
- Χρησιμοποιείτε το κινητό και άλλες συσκευές με επίγνωση
- Βάλτε σε προτεραιότητα φυσικές δραστηριότητες και κοινωνικές επαφές
- Καθιερώστε «phone-free» ώρες κατά τη διάρκεια της ημέρας
- Χρησιμοποιήστε λογισμικό για να προγραμματίζετε τον χρόνο
- Μην το παίρνετε μαζί σας στο κρεβάτι
- Προτιμήστε να διαβάσετε ένα βιβλίο
Για την ενίσχυση της προσοχής :
- Απενεργοποιήστε τις ειδοποιήσεις των εφαρμογών των κοινωνικών μέσων
- Έχετε την οθόνη ασπρόμαυρη
- Φορτίστε το κινητό σε άλλο δωμάτιο
Μονάδα Υποστήριξης Παρεμβάσεων Κοινωνικής Μέριμνας
Φοιτητών Ιονίου Πανεπιστημίου
Πηγές -Ανάσυρση από το Διαδίκτυο :
- https://www.verywellmind.com The effects of smart phone on Your Brain
- https://www.researchgate.net Cell phone addiction &psychological and physiological health in adolescents
- https://sitn.hms.harvard.edu Dopamine, Smart phones & You : Αbattle for your time
- https://www.addictioncenter.com What is Phone Addiction?
- https://healthtalik.unchealthcare.org The effects of smart phone usage on your brain
Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση».
