Ενώ η καθημερινή ενασχόληση των περισσοτέρων από εμάς επηρεασμένη από την καλοκαιρινή ραστώνη αφορά τις διακοπές, την ξεκούραση και την αποφόρτιση από έναν ιδιαίτερα δύσκολο χειμώνα, στο παρασκήνιο πίσω από τη χαλάρωση στις παραλίες και τα νησιά, συνεχίζει να κυλά το ύπουλο φαινόμενο της Συντροφικής Βίας. Όπως έχει αναφερθεί και σε παλαιότερο σχετικό άρθρο στην ιστοσελίδα μας ο όρος Συντροφική Βία χρησιμοποιείται για να περιγράψει εκείνες τις συμπεριφορές που λαμβάνουν χώρο ανάμεσα σε δύο συντρόφους οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν σωματική, σεξουαλική ή ψυχολογική βλάβη.
Η Συντροφική Βία δεν πάει διακοπές συνεχίζει να υπάρχει ανάμεσά μας όλες τις εποχές χωρίς στεγανά, πολλές φορές περνά απαρατήρητη πίσω από κλειστές πόρτες και μερικές φορές τραγικά περιστατικά όπως αυτό της Φολεγάνδρου μας την θυμίζουν για να ξεχαστεί από τους περισσότερους ξανά μερικές εβδομάδες αργότερα. Στην συντριπτική πλειοψηφία των επεισοδίων συντροφικής βίας τα θύματα είναι γυναίκες, καθώς τις περισσότερες φορές οι θύτες είναι σύντροφοι ή πρώην σύντροφοι τους. Αντιθέτως στα επεισόδια βίας που αφορούν τον ανδρικό πληθυσμό οι θύτες συνήθως είναι άγνωστοι ή γνωστοί μέσω τρίτου.
Το ερώτημα που βγαίνει αβίαστα από τα παραπάνω είναι το κατά πόσο μπορεί μια νέα κοπέλα που κάνει τα πρώτα της βήματα στον γλυκόξινο κόσμο των ρομαντικών σχέσεων, να προστατέψει τον εαυτό της διακρίνοντας σημάδια, ψήγματα τάσης κακοποιητικών συμπεριφορών σε έναν πιθανό υποψήφιο σύντροφο; Είναι δυνατό να ξεχωρίσει αποχρώσεις μελλοντικών καταπιεστικών ή κακοποιητικών συμπεριφορών και να αποφύγει μια δυνητικά επικίνδυνη συντροφική επιλογή;
Η απάντηση είναι δύσκολη καθώς ο ενθουσιασμός μιας νέας γνωριμίας είναι ικανός να παρασύρει τη σκέψη δημιουργώντας μια τάση για υπέρμετρη αισιοδοξία σχετικά με την κατάληξή της. Κι όμως υπάρχουν προειδοποιητικά σημάδια, κάποιες φορές τα μπερδεύουμε με την έξαψη της γοητείας που ασκεί πάνω μας ένας νέος σύντροφος άλλες πάλι για διάφορους λόγους απλώς επιλέγουμε να τα αψηφήσουμε, παρακάτω αναφέρονται κάποια από αυτά:
Τάση για βιαστικό υπερβολικό δέσιμο
Το χτίσιμο μιας καλής σχέσης γίνεται σταδιακά αφού είναι απαραίτητο να υπάρξει αρκετός χρόνος γνωριμίας των υποψήφιων συντρόφων προκειμένου να δουν αν ταιριάζουν οι χαρακτήρες τους. Έτσι δεν είναι καλό σημάδι αν κάποιος βιάζεται να «κλειδώσει» τη σχέση, να συνδεθεί στενά χωρίς όμως η επιθυμία του να στηρίζεται στις γνώσεις του σχετικά με την ποιότητα του χαρακτήρα του άλλου ατόμου, αν παρουσιάζεται ως απελπισμένος να φτιάξει μια σχέση, πιέζοντας συναισθηματικά τη σύντροφο του χρησιμοποιώντας λέξεις όπως «σε αγαπώ» βιαστικά χωρίς το συναίσθημα που περιγράφει να αντιστοιχεί στις κοινές εμπειρίες του ζευγαριού. Όλα αυτά δείχνουν μια αναντιστοιχία μεταξύ συναισθήματος – πραγματικότητας και κατ’ επέκταση μιας πιθανής προβληματικής σχέσης.
Έντονος θυμός για την πρώην
Κάποιες φορές είναι αποδεχτό να θυμώνει ή να πικραίνεται κανείς με μια πρώην σύντροφο, ένα νέο ραντεβού με μια νέα γνωριμία όμως δεν είναι ο κατάλληλος τόπος για να εκφράζει το θυμό την απογοήτευση ή την αγανάκτηση του. Αυτή η στάση γενικότερα σηματοδοτεί ένα ανεπεξέργαστο αίσθημα θυμού και υποδηλώνει ότι αυτό το άτομο δεν έχει προχωρήσει και δεν είναι συναισθηματικά διαθέσιμος για μια νέα σχέση. Επίσης κάποιος που συνέχεια μιλά για άσχημες εμπειρίες προηγούμενων σχέσεων ή/και αρνείται ότι έχει μέρος των ευθυνών είναι πιθανόν να έχει περιορισμένη συναισθηματική αντίληψη.
Κατηγορίες προς τρίτους
Θα πρέπει να προβληματίζει όταν ένας υποψήφιος σύντροφος αποδίδει πάντα τις αποτυχίες του, τα αρνητικά του συναισθήματα ή την κακή του τύχη σε τρίτους (πρώην σύντροφο, γονείς, εργοδότη, σύστημα κ.λπ.). Αυτά τα άτομα ασκούν μια ιδιαίτερη γοητεία αφού χρησιμοποιώντας εκφράσεις όπως «είσαι τόσο έξυπνη, ήρεμη και ευαίσθητη όχι σαν την πρώην μου που ήταν τρελή και παρανοϊκή , γιατί να μη σε είχα γνωρίσει νωρίτερα;» δημιουργούν μια αίσθηση συγκριτικής υπεροχής της νέας υποψήφιας συντρόφου απέναντι στις πρώην και μια πεποίθηση ότι το μόνο που χρειάζεται για να αλλάξει η τύχη του είναι αγάπη και φροντίδα από μια καλύτερη σύντροφο. Η παγίδα εδώ είναι ότι μόλις δεθεί μια νέα σύντροφος σε μια στενή συναισθηματική σχέση μαζί του οι κατηγορίες στρέφονται εναντίον της. Τα άτομα αυτά θεωρούν τον εαυτό τους θύμα και γι’ αυτό δικαιολογούν οποιαδήποτε αντισταθμιστική αντίδραση από μέρους τους προκαλώντας πόνο στους πολύ κοντινούς τους ανθρώπους.
Διογκωμένη αίσθηση αυτοαξίας
Άτομα με μια τέτοια χαρακτηριστικά πιστεύουν ότι αξίζουν ειδικής μεταχείρισης και εξαιρούν τους εαυτούς τους από «συμβατικούς» κανόνες, (προσπερνούν στη γραμμή αναμονής, καπνίζουν όπου θέλουν, οδηγούν αψηφώντας τον κώδικα οδικής κυκλοφορίας). Ορμώμενοι από τα υψηλά επίπεδα απαιτήσεων που έχουν θέσει για τον εαυτό τους σχετικά με το τι δικαιούνται στη ζωή τους και τι πρέπει να κάνουν οι άλλοι γι’ αυτούς, αισθάνονται απογοητευμένοι και προσβεβλημένοι όταν κάποιος δεν ανταποκρίνεται στις παράλογες προσδοκίες τους. Ένα τέτοιο άτομο θεωρεί τα συναισθήματα και τις επιθυμίες του πιο σημαντικά από αυτά της συντρόφου τους η οποία κινδυνεύει να κακοποιηθεί αν διαφωνήσει μαζί τους.
Πίεση των προσωπικών ορίων
Ο σεβασμός των προσωπικών ορίων αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο των υγειών σχέσεων και όταν κάποιος αψηφά αυτόν τον πολύ σημαντικό κανόνα σίγουρα δεν αποτελεί τον ιδανικό υποψήφιο σύντροφο. Η πίεση και παραβίαση των προσωπικών ορίων μπορεί να πάρει πολλές μορφές κλιμακούμενων συμπεριφορών όπως για παράδειγμα τη συνέχιση μιας συζήτησης για ένα θέμα που η σύντροφος έχει δηλώσει ότι αισθάνεται άσχημα να μιλάει, το ψάξιμο των προσωπικών αντικείμενων, του κινητού ή του υπολογιστή της, την πίεση να αλλάξει γνώμη για διάφορα θέματα, να αλλάξει την εμφάνισή της, τους φίλους ακόμα και τις συνήθειες της, το να πιέζει τα σεξουαλικά όρια της ή να πιέζει να προχωρήσει πιο γρήγορα η σχέση από τον ρυθμό που εκείνη επιθυμεί.
Επίλογος
Οι παραπάνω συμπεριφορές καθώς και άλλες που δεν αναφέραμε (κτητικότητα, ζήλεια, έλεγχος) περιγράφουν έναν δυνητικά κακοποιητικό σύντροφο, τα σημάδια υπάρχουν και η σύναψη σχέσης μαζί του θα πρέπει να αποφεύγεται. Πολλές φορές όμως ο τρόπος που αξιολογούμε έναν νέο σύντροφο επηρεάζεται από παράγοντες οι οποίοι λειτουργούν σε ένα υποσυνείδητο επίπεδο και άλλες φορές η κρίση μας σκοντάφτει πάνω σε επικίνδυνα πατριαρχικά στερεότυπα. Παρόλα αυτά υπάρχουν κάποιες κόκκινες γραμμές που πρέπει να θέτουμε στους ερωτικούς μας συμβιβασμούς (φυσικά δεν εννοούμε αυτούς που αφορούν το αν θα πάμε θέατρο ή κινηματογράφο). Είναι σημαντικό να διεκδικούμε το δικαίωμα της επιλογής και της οριοθέτησης των σχέσεων οι οποίες πρέπει να στηρίζονται στον σεβασμό των θέλω, των ατομικών ελευθεριών και των αναγκών μας. Σε περίπτωση που αυτές δεν ταιριάζουν με τις αντίστοιχες ενός νέου συντρόφου, δεν τις μικραίνουμε να χωρέσουν αλλά ψάχνουμε την συντροφικότητα αλλού όπως άλλωστε έχει το δικαίωμα να πράξει κι εκείνος.
Σπύρος Πολίτης
Ψυχολόγος PhD
Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση».
