Ακολουθούν ορισμένες συνήθεις εκφράσεις που μπορεί να αναφέρει κάποιος ο οποίος αισθάνεται υπερκόπωση και δυσκολεύεται να την διαχειριστεί.
Σενάριο α’
«Είμαι συνέχεια κουρασμένος, δεν βρίσκω τρόπους να ξεκουραστώ»
«Δεν έχω άλλα αποθέματα ενέργειας και όμως, συνεχίζω να ανταποκρίνομαι στις απαιτήσεις της εργασίας μου»
«Κάνω τόσα πολλά με τόσο κόπο και όμως, λίγα μόνο πράγματα με ευχαριστούν πραγματικά…»
Ο πρωταγωνιστής μας τείνει να εργάζεται διαρκώς, ολοένα και περισσότερο, να βιώνει τις συνθήκες ως αδιέξοδες, να δηλώνει επιθυμία να βγει από αυτές αλλά να αρνείται να το τολμήσει. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι ταυτίζει την εργασία με την αξία του, αντιμετωπίζει τον εαυτό του υπό το πρίσμα της αποτελεσματικότητάς του, ώσπου, ξεχνά και υποτιμά όλα όσα είναι και γίνεται αποκλειστικά «η εργασία του».
Σενάριο β΄
«Νιώθω εξαντλημένος χωρίς να κάνω κάτι»
«Κουράζομαι πολύ με το παραμικρό»
Δεν με κινητοποιεί τίποτα, είμαι διαρκώς άπραγος και εξαντλημένος»
Ο πρωταγωνιστής μας δεν εμπλέκεται σε επίπονες σωματικές δραστηριότητες, αξιοποιεί λιγότερες ή μηδενικές εργατικές ώρες από τις δυνατότητες που γνωρίζει ότι έχει, όμως, αισθάνεται κόπωση σε ψυχολογικό και πνευματικό επίπεδο η οποία, αποτυπώνεται και στη σωματική του κατάσταση, αποφέροντάς του σωματική εξάντληση άνευ λόγου. Σε συμπεριφοριστικό επίπεδο, δυσκολεύεται να δραστηριοποιηθεί, μένει άπραγος, ενοχοποιείται και συχνά βαλτώνει.
Μερικά Συμπεράσματα
- η κόπωση μπορεί να είναι σωματική, ψυχική ή πνευματική, όμως μπορεί να είναι και ένας συνδυασμός αυτών.
- για τη σωματική κόπωση δεν είναι απαραίτητη η υπερβολική σωματική εργασία.
- το αίσθημα κόπωσης οδηγεί συχνά το άτομο που τη βιώνει σε ένα αίσθημα αδιεξόδου.
Ορισμένα Συμπτώματα
Η επίμονη κούραση που επέρχεται επιφέρει δυσφορία στην καθημερινότητα και συμπτώματα σε όλα τα επίπεδα όπως για παράδειγμα το σωματικό με ενδείξεις όπως η τριχόπτωση, η αφυδάτωση, οι συχνοί πονοκέφαλοι και οι μυϊκοί πόνοι.
Σε πνευματικό επίπεδο έρχεται η σύγχυση σκέψης, η αρνητικότητα, η περιβόητη αναβλητικότητα και η έλλειψη άλλων κινήτρων πέραν της αποτελεσματικότητας.
Σε ό,τι δε αφορά το ψυχολογικό επίπεδο, η υπερκόπωση μπορεί να οδηγήσει σε πεσμένη διάθεση, αυξημένο στρες, μειωμένη ικανοποίηση, αυτοαμφισβύτηση και διαπροσωπικές δυσκολίες.
Πιθανές ερμηνείες
Συνήθειες της καθημερινότητας, όπως η ποιότητα του ύπνου, ο βαθμός σωματικής δραστηριότητας και η διατροφή, μπορούν κάλλιστα να συνδεθούν με το αίσθημα της κόπωσης.
Πέρα από αυτά όμως, η καθημερινή προσπάθεια να ανταποκρίνεται κανείς με επιτυχία στις απαιτήσεις που αφορούν την προσωπική ή την επαγγελματική του ζωή και τα επίπεδα αυτοεκτίμησης που διαθέτει, μπορούν και επιφέρουν είτε υπερδραστηριότητα και «υπερπροσδοκία», είτε απόσυρση λόγω του φόβου μη ανταπόκρισης και άρα ματαίωσης.
Μέσα στα παραπάνω, η κόπωση επέρχεται και σε περιόδους αλλαγών και μεταβάσεων, τόσο θετικών όσο και αρνητικών, ενώ πολύ συχνά παρατηρείται σε ανθρώπους που πενθούν κάποια απώλεια, βιώνουν έναν αποχωρισμό, αντιμετωπίζουν κάποια χρόνια ασθένεια ή έρχονται αντιμέτωποι με μια απαιτητική κατάσταση όπως η εξεταστική περίοδος ή ο υπερβολικός φόρτος στην εργασία. Ανάλογες με αυτές συνθήκες, επιφέρουν μεγάλα ποσοστά στρες και άρα αρκούν ώστε να προκαλέσουν την κούραση και τα επακόλουθά της.
Προβληματισμοί και Ανάγκες
Πολλοί κουρασμένοι άνθρωποι διστάζουν να εκφράσουν το συναίσθημα της κόπωσης που βιώνουν, από την ανησυχία της σύγκρισης με άλλους περισσότερο δραστήριους ανθρώπους στο περιβάλλον τους, ή φοβούμενοι την αμφισβήτηση της αξίας τους από τους άλλους, με αποτέλεσμα, να κρατούν κρυφή και καταπιεσμένη τη συναισθηματική δυσφορία που τους επιφέρει η κόπωση. Έτσι, εγκλωβίζονται σε μια κατάσταση όπου δεν υπάρχει διαφυγή και η ματαίωση τους οδηγεί σε ακόμα μεγαλύτερη καταπόνηση.
Ο κουρασμένος άνθρωπος χρειάζεται πρωτίστως την κατανόηση και αποδοχή αυτού που του συμβαίνει και όσων ενδέχεται το σύμπτωμα να εξυπηρετεί. Παράλληλα, χρειάζεται την (αυτό-) ενθάρρυνση και την (αυτό-) στήριξη ώστε να οριοθετήσει και να επανοργανώσει τον τρόπο που δραστηριοποιείται στην καθημερινότητα ή, στην περίπτωση της ψυχολογικής κούρασης να αντιληφθεί τις καταστάσεις που σχετίζονται με αυτήν.
Η κόπωση απαιτεί χρόνο για τον εαυτό, χωρίς ενοχή αλλά με διάθεση αυτοφροντίδας και στόχο την βελτίωση και διατήρηση της ψυχοσωματικής υγείας ώστε να αποφευχθούν πιθανές αρνητικές συνέπειες όπως η μειωμένη άντληση ικανοποίησης από τον εαυτό και την καθημερινότητα ή η τάση του ατόμου για απόσυρση και ελλιπή αποδοτικότητα.
Ελένη Άννα Καλούδη
Υπεύθυνη Συμβουλευτικής Φοιτητών
Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση».
