Ο όρος Πρώτες Βοήθειες περιλαμβάνει την άμεση βοήθεια που παρέχεται σε ασθενείς και τραυματίες και έχει βασικό στόχο την επείγουσα αντιμετώπιση απειλητικών καταστάσεων έως ότου έλθει εξειδικευμένη βοήθεια. Τις πρώτες βοήθειες μπορούν να παράσχουν ιατροί, νοσηλευτές, σώματα ασφαλείας, παραϊατρικά επαγγέλματα όπως κοινωνικοί λειτουργοί αλλά και όσοι πολίτες έχουν εκπαιδευτεί στα διάφορα εξειδικευμένα σεμινάρια που προσφέρονται από φορείς όπως ο Ερυθρός Σταυρός, οι Υγειονομικές Περιφέρειες, το Πυροσβεστικό Σώμα, κ.ά.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.) (World Health Organization, 2008), ως ατύχημα ορίζεται η βλάβη που προκαλείται στο ανθρώπινο σώμα, σε βιολογικό επίπεδο, ως αποτέλεσμα της οξείας έκθεσης του ατόμου σε μηχανική, χημική, θερμική, ηλεκτρική ενέργεια ή ραδιενέργεια, σε ποσότητες που υπερβαίνουν το όριο της φυσιολογικής ανοχής. Δρα ταχύτατα και έχει ως αποτέλεσμα την πρόκληση σωματικής ή διανοητικής βλάβης.
Τροχαία, δηλητηριάσεις, κατάγματα, εγκαύματα, καρδιακές προσβολές, πνιγμοί από φαγητό ή από κολύμπι είναι μια σειρά επειγουσών καταστάσεων που συμβαίνουν γύρω μας. Για παράδειγμα τα ατυχήματα σε παιδιά αφορούν το 40% των θανάτων έως την ηλικία των 18 ετών. Επίσης πολλοί οδηγοί θα είχαν σωθεί αν διερχόμενοι οδηγοί γνώριζαν πρώτες βοήθειες. Η εξειδικευμένη γνώση είναι απαραίτητη να διδάσκεται τόσο στους σχολικούς χώρους, όπως και στους νέους γονείς ή ακόμα και στους μελλοντικούς οδηγούς. Στην τριτοβάθμια εκπαίδευση σε ιατρικές, παιδαγωγικές και παραϊατρικές σχολές διδάσκεται το μάθημα των πρώτων βοηθειών ως υποχρεωτικό ή ως επιλογής.
Ο κάθε μελλοντικός διασώστης πρέπει να έχει κατά νου τα ακόλουθα:
- Να εκτιμήσει γρήγορα την κατάσταση
- Να μην εκθέτει τον εαυτό του σε κίνδυνο
- Να καλέσει βοήθεια
- Να ψάξει για πιθανούς κινδύνους γύρω του τόσο για τον ίδιο όσο και για τον τραυματία
- Να είναι δίπλα στον τραυματία μέχρι να έλθει εξειδικευμένη βοήθεια
Παραδείγματα
Αιμορραγίες: Αν υπάρχει αιμορραγία από τη μύτη, ζητάμε στο άτομο να κοιτάει στο έδαφος και να ασκεί πίεση με τα δύο του δάκτυλα στη μύτη προκειμένου να σταματήσει η αιμορραγία. Αν πρόκειται για κόψιμο, πλένουμε την πληγή με σαπούνι και μετά τοποθετούμε γάζα και ασκούμε πίεση για 3-4 λεπτά, αν υπάρχει ακατάσχετη αιμορραγία, δεν αφαιρούμε την αρχική γάζα αλλά προσθέτουμε επιπλέον, ΔΕ ΣΤΑΜΑΤΑΜΕ ΜΕ ΤΙΠΟΤΑ ΤΗΝ ΠΙΕΣΗ !!!! Το αίμα κάνει κύκλο και αν διακόψουμε, αρχίζει καινούργιο. Ανυψώνουμε το χτυπημένο μέλος. Αν το τραύμα είναι απλό μπορούμε να βάλουμε οινόπνευμα(αν και είναι μικροβιοστατικό όχι μικροβιοκτόνο), καλύτερα αντισηπτικό υγρό. Το betadine καλό είναι να αποφεύγεται γιατί σύμφωνα με ενδοκρινολόγους ανεβάζει τη θυρεοτρόπο ορμόνη, κάτι βλαβερό για όσους πάσχουν από υπερ ή υποθυρεοειδισμό.
Οξύ: Αν έχει πάει στο μάτι ρίχνουμε αρκετό νερό όχι σε όρθια θέση γιατί θα εισχωρήσει βαθύτερα, αλλά γυρνώντας το κεφάλι μας κάτω από τρεχούμενο νερό και από τη μεριά που το τραυματισμένο μάτι κοιτά στο έδαφος, ενώ το ανέπαφο είναι το πρώτο που έρχεται σε επαφή με το νερό, ώστε να δημιουργηθεί μια μορφή ρυακιού που θα παρασύρει στο τέλος και θα αφαιρέσει το δηλητήριο προς το έδαφος ή τον νιπτήρα(η ροή του νερού να κατευθύνεται προς το ερεθισμένο μάτι).
Δηλητήριο: Αν υπάρχει κατάποση δηλητηρίου το άτομο καλό είναι να πιει γάλα ή νερό προκειμένου να αραιωθεί το δηλητήριο. Επειδή υπάρχει διαφορετική αντιμετώπιση σε κάθε δηλητήριο, δεν προτείνεται σε όλες τις περιπτώσεις η πρόκληση εμετού. Απευθείας τηλεφωνούμε στο κέντρο δηλητηριάσεων εξηγώντας την ουσία που καταναλώθηκε, τα συμπτώματα και την ποσότητα. Αν έχουμε έρθει σε επαφή με μολυσμένο αέρα χρειάζεται η επείγουσα επαφή με καθαρό αέρα. Δηλητήριο στο δέρμα, αφαιρούμε το ποτισμένο ρούχο και πλένουμε με σαπούνι και καθαρό νερό το δέρμα του ατόμου.
Λιποθυμία ή αλλιώς καρδιακή συγκοπή: Αν κάποιος λιποθυμήσει δε χρειάζεται να τον κάνουμε μούσκεμα ρίχνοντάς του νερό, χρειάζεται να του σηκώσουμε τα πόδια ψηλά, εναλλακτικά μπορεί να μυρίσει ένα κομμένο λεμόνι ή κάποιο άρωμα, όταν συνέλθει χρειάζεται να πιει νερό. (Εδώ προϋπόθεση είναι να υπάρξει μια απλή λιποθυμία όπου το άτομο θα επανέλθει σε 2 λεπτά, αλλιώς πρέπει να προβούμε στη μέθοδο ΚΑΡΠΑ)Πρώτα όμως χρειάζεται να ελέγξουμε αν αναπνέει, αλλιώς είναι σοβαρό.
Επιληπτική κρίση: Κατά τη διάρκεια της επιληπτικής κρίσης δε προσπαθούμε να τη σταματήσουμε. Βάζουμε ένα μαξιλάρι κάτω από το κεφάλι του ατόμου, του ξεσφίγγουμε τα ρούχα. Αν πάει να του γυρίσει η γλώσσα δε βάζουμε το δάχτυλό μας γιατί θα μας το κόψει, αλλά γυρνάμε το κεφάλι του προς τα πίσω, αν κάνει εμετό γυρνάμε το άτομο στο πλάι. Όταν ηρεμήσει το τοποθετούμε σε θέση ανάνηψης.
Πνιγμός: Αν κάποιος που κολυμπά έχει εγκλωβιστεί σε επικίνδυνα ρεύματα ή κύματα και καλεί σε βοήθεια και δεν υπάρχει ναυαγοσώστης, τότε του πετάμε ένα σωσίβιο ή κάνουμε ανθρώπινη αλυσίδα. Επ΄ουδενί λόγω δεν πέφτουμε στη θάλασσα γιατί μπορεί να πνιγούμε και εμείς. Αυτό θα είναι μια τελευταία λύση στην περίπτωση που δεν υπάρχει άλλο άτομο για βοήθεια. Ακόμα και δεινοί κολυμβητές έχουν χάσει τη ζωή τους προσπαθώντας να βοηθήσουν κάποιο συνάνθρωπο. Αν έχει πιει νερό και ανασυρθεί λιπόθυμος εφαρμόζουμε τη μέθοδο ΚΑΡΠΑ.
Δάγκωμα φιδιού: Μπορεί να υπήρχε η άποψη στο παρελθόν ότι είναι χρήσιμο να αφαιρεί κάποιος ρουφώντας το δηλητήριο από το μέρος του σώματος του τραυματία και να δενόταν σφιχτά το σημείο, αυτό όμως τώρα έχει καταρριφθεί. Δε ρουφάμε το δηλητήριο γιατί μπορεί να πάθουμε οι ίδιοι δηλητηρίαση αν έχουμε κάποια αμυχή στο στόμα και το δαγκωμένο μέλος το βάζουμε χαμηλά πιο κάτω από το ύψος της καρδιάς. Δε δένουμε την πληγή σφιχτά γιατί έχουν συμβεί ακρωτηριασμοί λόγω του έντονου σφιξίματος του μέλους, παρά πιο πάνω από την πληγή εφαρμόζουμε περίδεση που να μειώνει την κυκλοφορία του αίματος χωρίς να τη σταματήσει. Εννοείται πως πρέπει το άτομο να ακινητοποιηθεί, ώστε να μειώσουμε την κυκλοφορία του αίματος άρα και του δηλητηρίου.
Διάστρεμμα: Τοποθετούμε ψηλότερα το χτυπημένο μέλος. Εφαρμόζουμε παγοκύστη για 10-15λεπτά μαζί με μια πετσέτα αλλιώς θα δημιουργήσει πρόβλημα εγκαύματος στο δέρμα. Ύστερα χρησιμοποιούμε επίδεσμο ξεκινώντας από ένα σταθερό σημείο και ύστερα τυλίγουμε το χτυπημένο σημείο.
ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ
Μέθοδος ΚΑΡΠΑ: Καρδιοαναπνευστική ανάνηψη. Επιχειρείται κάτι τέτοιο όταν το άτομο εκτός του έχει λιποθυμήσει δεν έχει σφυγμό και το άτομο τείνει να χάσει τη ζωή του. Είναι κατεπείγον να λάβει οξυγόνο γιατί αλλιώς θα νεκρώσει ο εγκέφαλος και θα προέλθει ανακοπή καρδιάς. Δεν υπάρχει καρδιακός παλμός και το άτομο δεν αναπνέει. Αν ο εγκέφαλος δεν οξυγονώνεται για περισσότερο από τέσσερα λεπτά υπάρχει κίνδυνος σοβαρής βλάβης, ενώ η διακοπή οξυγόνωσης για 10 λεπτά οδηγεί σε θάνατο.
Μέθοδος ΚΑΡΠΑ 
Θέση ανάνηψης: Η θέση ανάνηψης είναι μια ασφαλής θέση που δίνουμε σε άτομα με απώλεια συνείδησης αλλά με φυσιολογική αναπνευστική λειτουργία. Προφυλάσσει το άτομο από εισρόφηση και πτώση της γλώσσας προς τα πίσω.
Θέση ανάνηψης 
ΤΗΛΕΦΩΝΑ ΕΚΤΑΚΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ
ΕΚΑΒ: 166
ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΗ: 199
ΑΜΕΣΗ ΔΡΑΣΗ: 100
ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΚΤΑΚΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ: 112
ΕΦΗΜΕΡΕΥΟΝΤΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ: 14944
ΚΕΝΤΡΟ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΕΩΝ: 2107793777
Κατερίνα Μπίσκου
Κοινωνική Λειτουργός
Υπεύθυνη Κοινωνικής Υπηρεσίας Μονάδας Υποστήριξης Φοιτητών του Ι.Π
Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση».
