Είναι φορές που και μόνο στο άκουσμα της λέξης «ΆΓΧΟΣ» αισθανόμαστε κάπως περίεργα ή ακόμα καλύτερα τη στιγμή που κάποιος, με καλή πάντα πρόθεση, μας συμβουλεύσει: «Μην αγχώνεσαι!», είναι σαν να πυροδοτεί ένα σύστημα αλυσιδωτών αντιδράσεων στο σώμα και τη σκέψη μας! Το άγχος έχει τόσους πολλούς μοναδικούς τρόπους να κάνει αισθητή την παρουσία του, που δε σου επιτρέπει σε καμιά περίπτωση να το αγνοήσεις ή να το προσπεράσεις. Κάποιες φορές μοιάζει σαν να αποκτά τον έλεγχο στο σώμα σου, ξαφνικά ιδρώνουν οι παλάμες, χτυπά γρήγορα η καρδιά, σφίγγεται το στομάχι, σε πιάνει πονοκέφαλος, βήχας… Με λίγα λόγια, όλα όσα δεν έπρεπε να συμβούν σε μια δεδομένη στιγμή, συμβαίνουν και αισθάνεσαι ότι σε αυτή τη μάχη έχεις ήδη χάσει.

Γιατί, ύπουλα μεν, αποτελεσματικά δε, η μια σκέψη μετά την άλλη έρχονται να επιβεβαιώσουν τους χειρότερους φόβους σου! «Αποκλείεται να τα καταφέρεις», «Δεν είσαι αρκετά καλός/ή», «Με κοιτάζουν όλοι», «Θα αποτύχω», «Όλα τα κάνω λάθος» και όλα αυτά τα πολύ ωραία που κουβεντιάζουμε μόνοι μας με τον εαυτό μας, όταν θέλουμε  να νιώσουμε χάλια! Και όλη αυτή η διαδικασία αποκτά μια δική της ενέργεια, που πια μετατρέπεται αυτόματα σε έναν αέναο κύκλο. Ας φανταστούμε ότι έχει ξεκινήσει η εξεταστική και κάθομαι με την κόλλα στο χέρι, λίγο πριν μοιραστούν τα θέματα! Εκείνη τη στιγμή αρχίζω να σκέφτομαι  ότι  «θα  πέσει κάτι από αυτά που δεν διάβασα» και αρχίζω να αγχώνομαι (να ιδρώνω, να παγώνω, να κοκκινίζω, να τρέμω και τόσα άλλα).  Σκέφτομαι ότι δε θα περάσω το  μάθημα, επομένως αγχώνομαι και άλλο και πάει λέγοντας…

Ας  κάνουμε όμως ένα rewind…ας δοκιμάσουμε να δούμε και την άλλη οπτική, μήπως δηλαδή αυτό  το «Άγχος» (μοιάζει να έχει δική του πραγματική υπόσταση μερικές φορές!) είναι εδώ για κάποιο λόγο;

   Τι προσπαθεί να εξυπηρετήσει;

   Εκτός του να μας ταλαιπωρήσει, μήπως έχει και κάποια άλλη λειτουργία, δηλαδή;

Ας σκεφτούμε, πώς θα αντιδρούσαμε σε κάποιες περιπτώσεις, χωρίς το άγχος…θα προετοιμαζόμασταν άραγε το ίδιο αποτελεσματικά; Μήπως, έως κάποιο βαθμό μας κινητοποιεί, αλλά μετά είναι που ξεφεύγει η κατάσταση και νιώθουμε να μην ελέγχουμε τίποτα;

Γιατί, το άγχος είναι μέρος και αυτό των «φυσιολογικών αντιδράσεων του οργανισμού» και ήταν μάλιστα (ακόμα είναι) ΣΩΤΗΡΙΑ αντίδραση για τον πρωτόγονο άνθρωπο, ο οποίος μόλις έβλεπε  τον κίνδυνο/απειλή να έρχεται κατά πάνω του έπρεπε να αντιδράσει άμεσα! Όλο του το σώμα κινητοποιούταν για  την κατάσταση που θα επέλεγε «να φύγω ή να παλέψω με την αρκούδα?». Έτσι λοιπόν το άγχος, αναλάμβανε δράση, έκανε την καρδιά του να χτυπά ταχύτερα, να στέλνει αίμα στα άκρα να τρέξουν, (επομένως να κρυώνουμε και στο σώμα) ίδρωνε τα χέρια, να μην πληγώνονται από τα κλαδιά ή τα δένδρα, που μπορεί να φυγαδευόταν, ή  για να μπορεί να ξεφεύγει, αναλάμβανε τον έλεγχο των σφιγκτήρων…μην προκύψουν «ατυχήματα» σε λάθος στιγμή κ.α.! Η αδρεναλίνη έρεε, οπότε πού διάθεση για ύπνο και ηρεμία; Με αυτό τον τρόπο, λοιπόν, αντιδρά φυσιολογικά ένας οργανισμός, όταν βρίσκεται σε αγχογόνες  και απειλητικές καταστάσεις!

Τι εννοούμε όμως πια «απειλητικές» καταστάσεις;

Πόσο διαφορετικές είναι για τον καθένα μας;

Θα μπορούσαν κάποιες σκέψεις μας (π.χ., «δε θα τα καταφέρω, Πρέπει να είμαι τέλειος/α, θα πανικοβληθώ, αν…») να χαρακτηριστούν «απειλητικές»;

Άλλος θεωρεί «απειλή» μια μετακόμιση σε νέο μέρος, μια γνωριμία, την πρώτη φορά που θα πάει σε μάθημα, ένα ραντεβού, ψώνια σε πολυκατάστημα, κ.ο.κ. Καταστάσεις, που συχνά δεν μπορούμε να  διαχειριστούμε. Έτσι, λοιπόν, για παράδειγμα, όταν βρισκόμαστε στην μαγευτική περίοδο της  εξεταστικής μέσα σε ένα αμφιθέατρο και λίγο πριν μοιραστούν τα θέματα, εμείς αρχίζουμε να καρδιοχτυπάμε, να τρέμουμε, αλλά να μην μπορούμε να τρέξουμε μακριά, όπως  ο πρωτόγονος (όσο  και να το  φαντασιωνόμαστε)!

Χρειάζεται, λοιπόν, να ανακαλύψουμε άλλους τρόπους, για να χειριστούμε την κατάσταση!

Και  ναι, υπάρχουν τρόποι, που μας βοηθούν να έχουμε τον έλεγχο και να μην χάνουμε την ψυχραιμία μας σε κρίσιμες στιγμές!

Το άγχος μπορεί να έρχεται, για να  μας προειδοποιήσει, κινητοποιήσει  ή ό,τι άλλο, όμως εμείς μπορούμε να πάρουμε το «μήνυμα», χωρίς να πελαγώσουμε!

Τι μπορούμε να κάνουμε μόνοι μας?   

Κάποιοι αποτελεσματικοί τρόποι, που πραγματικά  δουλεύουν, αν τους δώσουμε χρόνο :

• Τεχνικές διαφραγματικής αναπνοής (συνήθως 3 βαθιές διαφραγματικές αναπνοές είναι αρκετές για  να διακόψουν τον φαύλο κύκλο του άγχους)
• Τεχνικές χαλάρωσης (πολλά είδη, ανάλογα με το γούστο ή την επιθυμία  του καθενός)
• Σωματική άσκηση (με μέτρο)
• Αλλαγή τρόπου αρνητικής σκέψης:

Ίσως να δοκιμάσεις να σκεφτείς ότι θες να υποστηρίξεις έναν/μια αγχωμένο/η φίλο/η. Τι μπορεί να έλεγες, για να αλλάξεις τον αρνητικό τρόπο που σκέφτεται; Ίσως επίσης, σε βοηθήσει να κρατήσεις σημειώσεις για όλες τις αρνητικές σου σκέψεις (π.χ., «ποτέ δεν τα καταφέρνω», «οι άλλοι το κάνουν καλύτερα», «είμαι χάλια» κ.α.). θα εκπλαγείς από το  πόσο αρνητικά σκεφτόμαστε για τον εαυτό μας με έναν τρόπο αυτόματο, που ούτε τον καταλαβαίνουμε ότι συμβαίνει!

Προσπάθησε να  θυμίζεις στον εαυτό σου:

• Στόχος μου είναι το αρκετά καλά, όχι το τέλειο
• Μπορώ μόνο να κάνω ό,τι  μπορώ καλύτερα, τα υπόλοιπα δεν εξαρτώνται από μένα
• Γράψε μια λίστα με όλα σου τα δυνατά σημεία και αυτά που έχεις καταφέρει! Πάντα τα ξεχνάμε ή τα υποτιμάμε!
• Σκέψου ότι έχεις ξαναβρεθεί σε παρόμοιες καταστάσεις και πώς το έχεις αντιμετωπίσει
• Να είσαι περήφανος/η για τον εαυτό σου και να μιλάς με καλά λόγια για σένα

Έχε στο νου σου ότι το άγχος δεν είναι κάποια ασθένεια από μόνο του. Όμως, αν το βιώνεις για αρκετό διάστημα και τα συμπτώματα είναι έντονα, τότε μπορεί να προκαλέσει άλλα σοβαρότερα ή ηπιότερα προβλήματα υγείας. Το άγχος επηρεάζει το σώμα, τη σκέψη και τη συμπεριφορά μας! Η κατανόηση του τι το προκαλεί και πώς μας επηρεάζει είναι βοηθητική, αλλά αν τα συμπτώματα παραμένουν καλό είναι να αναζητήσεις εξειδικευμένη υποστήριξη, γιατί πραγματικά υπάρχουν τρόποι να το αντιμετωπίσεις και δε χρειάζεται να ζεις με αυτό!

Μαρία Σαγιαδινού

Κλινική Ψυχολόγος